Over de Gedachteniskerk
De Gedachteniskerk Rhenen
Een bijzondere kerk met een bijzondere geschiedenis
Geschiedenis
De Gedachteniskerk is een rooms-katholieke parochiekerk in Rhenen. De kerk werd gebouwd naar ontwerp van architect Jules Kirchner als nationaal gedachtenismonument en als kerkgebouw. Dit gebeurde op initiatief van pastoor Verhoeven , die zelf als aalmoezenier de verschrikkingen van de Duitse invasie meemaakte. Voor de financiering van dit gedachtenismonument werd in 1954 een landelijke ‘steentjesactie ’ georganiseerd. In één dag werd een bedrag opgehaald van 465.000 gulden, ruim genoeg om het gebouw te realiseren.
Het gebouw werd in 1959 opgeleverd en in datzelfde jaar door toenmalig Kardinaal Alfrink gewijd als parochiekerk voor de Geloofsgemeenschap Sint Cunera, die daarin tot op de dag van vandaag haar vieringen houdt. Nog wel.
Bijzondere architectuur
Voor het ontwerp van de nieuw te bouwen Gedachteniskerk werd een prijsvraag uitgeschreven onder architecten. De winnaar was architect Jules Kirch uit Leiden, die met zijn ontwerp vorm wilde geven aan het thema ‘vallen en opstaan, dood en verrijzenis’. Om de dubbelfunctie van het gebouw goed te kunnen dienen ontwierp Kirch twee ruimtes: een lage, horizontaal gerichte gedachtenishal om te gedenken, en de eigenlijke, vertikaal naar de hemel gerichte kerkruimte om de eredienst te vieren. De hal kijkt door de prachtige ligging aan de Nederrijn symbolisch uit op de Rijnbrug, die in WO-II werd gebombardeerd.
Bijzonder is de centraal voorin geplaatste koepelconstructie van het dak, waardoor het licht op een bijzondere manier van alle kanten de kerk invalt. Hoewel de architect later zei daar nooit aan gedacht te hebben verzuchtte één van bezoekers net na de voltooiing van de kerk: “Het lijkt wel een parachute”. Sindsdien wordt deze bewering in stand gehouden.
In de september 2008 editie van ‘Oud Rhenen’, het tijdschrift van de Historische Vereniging van Rhenen, vindt u op pagina 51 in een uitgebreider artikel van de hand van Theo Peek een toelichtend tekst over de geschiedenis en de architectuur van de Gedachteniskerk.
Ook bijzonder aan de Gedachteniskerk is de prachtige akoestiek, waarin zowel kerk- als ander gezang prachtig gedragen wordt, al of niet ondersteund door de volle klanken van het originele Verschueren-orgel uit 1959.
De combinatie van ligging, architectuur, akoestiek, lichtinval en verlichting geven de Gedachteniskerk en haar omgeving een bijzondere energie, die bijdraagt aan verbinding in licht, klank en liefde. Lees de inspirerende bijdrage van Martin Wind, elektrotechnicus, lichtdeskundige en energeticus, woonachtig in Rhenen, en zijn pleidooi voor behoud van dit architectonisch en energetisch juweeltje.
De gedachtenisfunctie
Behalve in de architectuur komt ook in de inrichting de gedachtenisfunctie tot uiting, bijvoorbeeld in de banken van gebrand en uitgeborsteld hout dat de zwartgeblakerde restanten van oorlog en geweld symboliseert. Op de gebrandschilderde ramen zijn de Nederlandse strijdkrachten te zien.
Om de gedachtenisfunctie te bewaken en vorm en inhoud te geven stelde het kerkbestuur in 1988 een Gedachteniscommissie in en werden verschillende voorwerpen aangebracht in de hal, zoals een een achterwand met figuraties die de contouren van de Grebbeberg weergeven, vijf kruisen die staan voor de vijf dagen strijd in de meidagen en vijf jaren bezetting, een fakkel van de hoop
en een plateau met opschrift ‘Opdat wij leven’. Op dit plateau is ook een Gedenkboek geplaatst met de namen van alle gevallenen op de Grebbeberg.
In de hal wordt jaarlijks de herdenkingsbijeenkomst gehouden van de Vereniging 8RI 1940. Heel bijzonder is het ook het jaarlijkse bezoek door een groep van 20 Britse veteranen die gevochten hebben voor de bevrijding van Venray. Sinds 1986 komen zij na hun bezoek aan het militair ereveld op de Grebbeberg naar de Gedachteniskerk voor een ontvangst met lunch. Dit gebeurde in oktober 2019 voor het laatst, aangezien er nog maar zes van hen in leven zijn, allen boven de 90 jaar. De houten kruizen die de nu 98-jarige John Sleep zelf snijdt elke keer als een van zijn kameraden overlijdt, hangen achteraan de herdenkingswand.
Het is de bedoeling dat de Gedachteniskerk een vaste plaats houdt in de herdenkingsactiviteiten rond WO-II in de Gemeente Rhenen.
Toekomst
Helaas is de toekomst van de Gedachteniskerk nu onzeker. De Stichting Vrienden van de Gedachteniskerk heeft als doel de Gedachteniskerk te behouden als gedachtenismonument en als en als publiek toegankelijk gebouw met een maatschappelijke functie. Kijk hier hoe u ons hierin kunt steunen.